فهرست این مقاله ( با کلیک روی هر عنوان به آن قسمت منتقل می شوید)

سربندی موتور سه فاز

برای راه اندازی موتور های الکتریکی سه فاز از روش های زیر کمک گرفته می شود:

  • روش مستقیم
  • روش ستاره مثلث
  • استفاده از سافت استارتر
  • استفاده از اینورتر (درایو)

که در این مقاله به راه اندازی موتور سه فاز ستاره مثلث  و کارکرد آن می پردازیم.

راه اندازی موتور سه فاز ستاره مثلث

ستاره مثلث روش پیشرفته تر روش مستقیم است، به این صورت که زمانی که می خواهیم موتور را به صورت مستقیم روشن کنیم اولین سوال که برایمان پیش می آید این است که ستاره یا مثلث.

موتور الکتریکی با کمک سیم پیچ هایی که در آن قرار دارد و القای الکترومغناطیسی شفت خود را به گردش در می آورد. در واقع سه سیم پیچ با زاویه 120 درجه در استاتور الکتروموتور و دینام قرار دارد و با اتصال دادن برق شهری به دو سر این سیم پیچ ها روتور و شفت شروع به چرخش می کند.

راه اندازی موتور به روش ستاره

در سربندی موتور به روش ستاره باید یک سر سه سیم پیچ به هم متصل شوند و سه فاز ورودی هم به سر دیگر سیم پیچ ها که در ترمینال یا تخته کلم می توان آن را مشاهده نمود.

برای آسانی در کارکرد با این موتور ها سیم پیچ آن ها را با U، V و W نام گذاری میکنند و مانند شکل زیر دو سر آن ها را با یک و دو مشخص می کنند:

ترمینال الکتروموتور سه فاز

برای راه اندازی موتور به روش ستاره باید با تیغه هایی که معمولا داخل ترمینال موتور قرار دارند سر های W2، V2 و U2

را به هم متصل کنیم.

سیم بندی ستاره موتور

راه اندازی موتور به روش مثلث

در اتصال مثلث به صورت پشت سر هم و پله ای سیم پیچ ها به هم متصل می شوند. برای این کار کافیست که تیغه ها در ترمینال موازی هم قرار گیرند تا U1 به W2، V1به U2 و W1 به V2 وصل شوند و شکلی شبیه به مثلث بگیرند.

سیم بندی مثلث موتور

تفاوت اتصال ستاره و مثلث

در ایران ولتاژ برق های سه فاز 400 ولت است و این یعنی اختلاف ولتاژ دو خط (برای مثال بین L1 و L2) آن 400 ولت یا دقیق تر 380 ولت است. زمانی که موتور به روش ستاره راه اندازی می شود، سر دوم سیم پیچ ها به نول (زمین) متصل شده و ولتاژ صفر می گیرند و این ولتاژ بین سه سم پیچ با ضریب  تقسیم می شود و اختلاف پتانسیل وارده بر هسته حدود 230 ولت می شود.

حال اگر امپدانس هسته برابر 9.2 باشد جریان گذرنده از آن 25 آمپر می شود.

اما در اتصال مثلث از آن جا که ولتاژ 400 ولت مستقیما به سر های هسته متصل می شود این ولتاژ از آن ها می گذرد. که در این حالت جریان گذرنده از آن حدود دو برابر حالت قبل و برابر 43 آمپر می شود.

با بررسی این دو حالت متوجه شدیم که در حالت مثلث جریان و ولتاژ بیشتری به موتور تزریق می شود و به طبع آن گشتاور بیشتری هم تولید می کند. برای تثبیت این موضوع به تصویر پلاک الکتروموتور استریم با کیفیت چینی توجه نمایید که در حالت ستاره ولتاژ اتصالی را 380 ولت سه فاز و برای مثلث 220 ولت سه فاز تعیین کرده است:

پلاک الکتروموتور استریم

حال شاید پیش خود بگویید که پس دلیل استفاده ما از سیم بندی ستاره چیست؟ در پاسخ باید بگوییم که به دو دلیل این حرف درست نیست، یکی این که در زمان شروع الکتروموتور های سه فاز تا 2.5 برابر از منبع تغذیه جریان می کشند و باعث کاهش یک باره ولتاژ می شوند که اگر در سیستم وسایلی مثل سرور ها و قطعات حساس باشد باعث آسیب به آن ها می شود.

دلیل دوم هم این است که این افزایش جریان کشی می تواند باعث داغ شدن و سوختن سیم های موتور شود. برای همین است که سعی می شود موتور به صورت ستاره بسته و بعد به حالت مثلث تغییر کند.

طریقه راه اندازی موتور سه فاز به صورت ستاره مثلث

برای جابه جایی این دو ساختار به سه کنتاکتور و یک سیستم کنترلی مثل پی ال سی و یا تایمر نیاز داریم. کنتاکتور اول که در ساختار راه اندازی موتور به صورت مستقیم هم وجود داشت ولتاژ را به ترمینال می رساند و کنتاکتور اصلی نامیده می شود. در این اتصال به جای آن که از تیغه ها برای اتصال سر دیگر سیم پیچ ها استفاده کنیم W2، V2 و U2 را مطابق نقشه راه اندازی موتور سه فاز ستاره مثلث زیر به دو کنتاکتور دیگر متصل می کنیم تا این کار را آن ها برایمان انجام دهند.

راه اندازی مدار ستاره مثلث

در این سیم بندی باید تایمر و یا کنترلر طوری تنظیم شوند تا ابتدا کنتاکتور ستاره فعال شود و بعد از راه اندازی موتور کنتاکتور ستاره قطع و کنتاکتور مثلث متصل شود.

استفاده از سافت استارتر و اینورتر

برای راه اندازی الکتروموتور ها می توان از سیستم های پیشرفته تر نظیر سافت استارتر و اینورتر استفاده کرد. سافت استارتر ها قیمت مناسبی دارند و باید گفت که امروزه استفاده از سافت استارتر بهتر از مدار بستن باشد.

اما همه این روش ها برای زمانی بود که بخش هزینه مخصوصا آن ها در توان های بسیار بالا در اولویت باشد و شاید بتوان گفت بهترین راه راه اندازی الکتروموتور های سه فاز استفاده از اینورتر کنترل دور یا درایو است زیرا تمامی پارامتر های موتور توسط این وسیله قابل کنترل است. تفاوت سافت استارتر و اینورتر هم همین است یعنی شما با راه اندازی موتور با سافت استارتر فقط می توانید حرکتی نرم تر در زمان شروع موتور داشته باشید اما با کمک اینورتر سرعت، گشتاور، جهت و بسیاری از پارامتر های موتور قابل کنترل می باشد.

از آنجا که استفاده از اینورتر ها بسیار افزایش یافته و امکانات انواع آن ها گسترده تر شده است پیشنهاد می شود که حتی در کار های کوچک و دم دستی هم از آن ها استفاده شود. برند های مطرح اروپایی و آسیایی بسیاری در سایت ماناموتور وجود دارند که با توجه به شرایط و قیمت می توانید به سراغ آن ها بروید: